Ebû Hüreyre Hazretleri (r.a.) sahabe-i kiramin büyüklerinden ve alimlerindendir. En çok hadis rivayet eden alti sahabeden birisidir. Ebû Hüreyre'nin ögütlerinin kaynagi Resul-i Ekrem Efendimizdir. Bunun için bütün ögütlerin içinde genellikle bir hadis-i serif mevcuttur.
Islâm âdâb ve ahlâk tarihinde ilk "ey ogul" gelenegini müstakil bir kitap halinde baslatan Imam Gazali Hazretleridir. Gazalî'nin "Eyyühe'l-veled" adiyla yayinlanan ve "Ey ogul!" seklinde tercüme edilen bu eserinin çesitli baski ve tercümelerinde Ebû Hüreyre'den bu mânâda ögütler nakledilmektedir. Bu hususta kaynak Imam-i Gazali Hazretleridir.
Allah için iyilik et
Ey ogul!
Sakin iyiligi elden koma. Her kime iyilik edersen, Allah için et ki, Allah katinda makbul olsun.
Resulullah (a.s.m.) söyle buyurmustur:
"Yâ Ebâ Hüreyre! Allah'a Cebrail gibi ibadet etmis olsan bile, mü'minleri Allah için sevmedikçe ve münafiklara Allah için bugzetmedikçe kabul etmez."
Misafire ikram et
Ey ogul!
Her ne yaparsan Allah için yap, misafire ikram eyle. Zira bu Cennet anahtaridir.
Peygamberimize salavat getir
Ey ogul!
Kiyamet günü Arsin gölgesinde oturup mahserin dehsetinden emin olmak istersen, Peygamberimize salavat getirmeye devam et.
Resulullah (a.s.m.) söyle buyurmustur:
"Yâ Ebâ Hüreyre! Mahserde Arsin gölgesinde benimle beraber bulunup musafaha etmek istersen, bana günde yüz defa salavat getir. Mahserde benim havuzumdan içmek istersen, mü'min kardesinle üç günden fazla küsülü durma. Sarap içenden ve haram yiyenden kendini uzak tut."
Ilim tahsil et
Ey ogul!
Ilim tahsil etmeye çalis. Elinden geldigi kadar gayret et.
Resulullah (a.s.m.) söyle buyurmustur: "Yâ Ebâ Hüreyre! Dünyada vücudun sagken ilim ögren ve ilminle amel eyle ki, öldükten sonra sana fayda versin. Ilim maldan hayirlidir. Mal dünyada kalir. Ellere birakirsin, âhirette ise hesabini sen verirsin."
Resulullah (a.s.m.) bir hadiste söyle buyurmustur: "Besikten mezara kadar ilim ögrenmeye çalisiniz." Yani çocukluktan ihtiyarliga kadar ilme çalis.
Alis veriste yalan söyleme
Ey ogul!
Alis verisinde yalan söyleyene Hak Taâla rahmet gözüyle bakmaz.
Resul-i Ekrem Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur: \"Cenab-i Hak yarin kiyamet gününde üç kisiye rahmet gözüyle bakmaz: Birisi, fazla satis yapmak için yalan söyleyen; ikincisi, olur olmaz hersey için yemin eden; üçüncüsü, fazla suyu oldugu halde susuz kimseye su vermeyen adam.\"
Sattigini geri al
Ey ogul!
Sattigin birseyi alan kimse pisman olup geri getirirse, onu al. Allah, sana bunun on katini ihsan eder. Peygamber Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur: \"Bir kimseye birsey satarsaniz, pisman olup geri getirirse alin. Allah böyle yapan kimseden razi olur, o sey zarar getirmez, fayda verir.\"
Ölçü ve tartida hile yapma
Ey ogul!
Ölçü ve tartida hile yapanlari Kur\'ân-i Kerim Cehennemle tehdit etmektedir. Sattiklari seyi eksik verenler fazla kazandiklarini sanarlar. Halbuki, bu onlarin zararinadir. Âhiretteki azabindan baska, hilekârliklari anlasildikça müsteri bir daha gelmez. Fazla aldiklari kendilerine kalmaz. Belâ ve felâkete ugrarlar ve cereme verirler. Bu çok defa görülmüs ve tecrübe olunmustur.
Emanete riayet et
Ey ogul!
Emaneti güzelce muhafaza et ve yerine getir ki, Kiyamet günü korktugundan emin olasin.
Hazret-i Musa Cenab-i Hakka münacatinda, \"Yâ Rabbi, bir kulun emaneti güzelce yerine getirirse Sen ona ne mükâfat verirsin?\"
Allah Azze ve Celle \"Yâ Musa, Ben emaneti güzelce yerine getiren kulumu Kiyamet gününde korktugundan emin edip Cennete koyarim\" buyurdu.
Rizkinin az olduguna üzülme
Ey ogul!
Rizkinin az olduguna kederlenme, sabret. Resul-i Ekrem Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Allah bir kuluna rizki az verse, o da bundan sizlanip sikâyet etmeyerek sabretse, Cenab-i Hak o kul ile meleklerine iftihar eder:
\"Ey benim meleklerim! Sizler sahit olunuz, bu kulumun her lokmasina bedel, Cennet-i âlâda bir kösk ve bir derece ihsan eyledim. Dünyada verdigim nimetlere kanaat edip sabrettigi için bu dereceye ulastirdim.\"
Insanlarla iyi geçin
Ey ogul!
Halka güleryüz göster. Ters suratli olma.
Cömert ol.
Kalbin kati olmasin.
Insanlarla iyi geçin ki, seni sevip dâima beraber olsunlar. Öldügün vakit aciyip aglasinlar. Dua edip daima iyiligini söylesinler.
Selâm ver
Ey ogul!
Ne zaman ki, bir mü\'min kardesine rastgelirsen ona selâm ver.
Peygamberimiz (a.s.m.) bir çocuga bile rastgelse selâm verirdi.
Bir mü\'mine \"Selâmün Aleyküm\" diyene on sevap, \"Selâmün aleyküm ve rahmetullahi ve berekâtühü\" diyene ise otuz sevap yazdir.
Aceleci olma
Ey ogul!
Hiçbir isinde acele etme. Zira acele seytan isidir. Ancak bes yerde acele etmek lâzimdir:
1. Evine misafir gelince önüne yemek getirmekte.
2. Insanlik hali, bir günah isleyince tevbe etmekte.
3. Namazin vakti girer girmez kilmakta.
4. Kizini ve oglunu vakti geldiginde evlendirmekte.
5. Ölüyü defnetmekte.
Acelede çok zarar vardir. Iyice düsünmeden yapilan islerde çok zaman, hata ve yanlislik olur. Sonra onu düzeltmek mümkün olmaz. Onun için isini iyice düsün, sonra yap.
Günah islemekten kork
Ey ogul!
Günah islemekten kork. Bilhassa su iki günahtan çekin.
1. Emrin ve idaren altindakilere zulmetmek.
2. Din yolunda hain olmak.
Bir kimse günah islemeyi niyet eder de sonra vazgeçerse, Allah Teâla ona Cennette bir kösk yapar. Hatirina günah islemek gelirse Allah\'i düsünüp bundan vazgeç. Sana kötülük yapan kimseye karsi iyilikte bulun.
Peygamber Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur:
\"Size zarar veren kimseye iyilikle mukabele edin. Hiç kimsenin ayibini yüzüne vurup basina kakmayin. Size zulmedenin suçunu bagislayip affedin. Böyle yaparsaniz mükâfatiniz Cennettir.\"
Dogruluktan ayrilma
Ey ogul!
Eger rizkinin helâl olmasini istiyorsan, her is ve hizmetinde güzellikten ve dogruluktan ayrilma.
Erken kahvalti yap
Ey ogul!
Sabah erkenden bir seyler ye. Erkenden kahvalti yapmanin dört faydasi var:
1. Agiz kokusunu giderir.
2. Su içersen zarar vermez.
3. Bir yere gitsen karnin tok olur.
4. Kimsenin lokmasina bakmazsin.
Az ye
Ey ogul!
Yemegi az ye. Bunun faydasi, suyu az içirir, az uyutur. Çok yemek vücuda gevseklik verir, mideyi yorar, suyu çok içirir.
Giybet etme
Ey ogul!
Giybetten, insanlarin arkasindan konusmaktan sakin. Bir kimseyi giybet edersen onun günahini üzerine almis olursun, sevabin da ona gider. Bir kimse giybet edilmesine engel olursa Cenab-i Hak ondan yetmis türlü âfet ve belâyi uzaklastirir.
Yalan yere yemin etme
Ey ogul!
Sakin yalan yere yemin etme. Neslin kesilir. Kendini müttakki göstermeye çalisma. Riyakârlik yapma.
Sende olmayan bir seyi var diye kendi kendini mahcup etme.
Daima güzel ve dogru söyle. Sözünde sâdik ol. Sâdik insanlar Cennete gider. Dilini kötü sözlere alistirma.
Cimrilikten sakin
Ey ogul!
Iki çirkin huydan sakin: Cimrilik ve kiskanma. Asil cimrilik, ilim, erkân, edep ve sanat ögrenmen için gelen kimseye bunlari ögretmemektir. Para ve maldaki cimrilik bundan sonra gelir.
Peygamberimiz (a.s.m.) \"Cimri kimse zâhid de olsa Cennete giremez\" buyurmustur.
Kiskanma: Bir kimsenin sahip oldugu mal, mülk ve ilminin gitmesini istemektir.
Peygamber Efendimiz (a.s.m.), \"Ates odunu yiyip bitirdigi gibi, haset de iyilikleri giderir\" buyurmustur.
Riyadan sakin
Ey ogul!
Bir kimse insanlar görsün, bana iyi adam desinler diye namaz kilar, oruç tutar, iyilikte bulunursa riya islemis olur. Riya ise küçük sirktir. Tövbe etmedikçe affolunur günahlardan degildir.
Hiç kimseye zulmetme
Ey ogul!
Hiç kimseye zulmetme. Zulüm üç kisimdir:
1. Idaren altinda bulunanlara eza ve cefa etmek.
2. Allah\'a âsi olmak.
3. Zulme yardim etmek.
Bu üç sifat kimde bulunursa tam bir zâlim olur, zâlimlerin yeri de Cehennemdir.
Peygamber Efendimiz (a.s.m.) söyle buyurmustur: \"Her kimde su üç sifat bulunmazsa o adam Cennetliktir: Kibir, haset ve hainlik.\"
Musibete sabret
Ey ogul!
Her musibete karsi sabret. Bas kesilince vücut nasil helak olursa, sabir gidince de din ve ahlâk ölür.
Sövme, lanet etme
Ey ogul!
Hiç kimseye sövme ve lanet etme.
Resulullah (a.s.m.) söyle buyurmustur.
\"Ya Ebâ Hüreyre! Insanlara sövme. Onlar da babana ve anana söverler. Halka lanet etme. Eger o lanete müstehak degilse, ettigin lanet dönüp sana gelir. Hayvanlara da lanet etme, melekler de sana lanet ederler. Iyiligi tavsiye et, kötülüklerden sakindir. Elinden gelirse halki fena islerden çevir ki, Cenab-i Hak kalbini nurla doldursun.\"
Ihlâs Sûresini oku
Ey ogul!
Evine girerken Ihlâs Sûresini oku.
Peygamber Efendimiz (a.s.m.) , \"Her kim evine girdigi zaman Ihlâs okursa fakirlik görmez\" buyurdu.
Süheyl bin Sad Resulullaha (a.s.m.) fakirlikten dert yandi. Cenab-i Resul ona söyle buyurdu:
\"Ey Süheyl evine girdigin zaman selâm ver. Ondan sonra kirk defa Ihlâsi oku.\"
Hz. Süheyl buna devam etti, az vakit içinde çok nimet buldu. Ve çok kimse onun sayesinde geçinir oldu.
Eve Besmele ile gir
Ey ogul!
Kapinin önüne gelince Bismillahirrahmanirrahim diyerek eve sag ayaginla gir, orada bulunanlara selâm ver. Eger evde kimse yoksa, \"Esselâmü aleynâ ve âlâ. ibâdillâhissâlihîn\" dersen, eve seninle beraber seytanlar girmez. Her neye baslarsan Besmele ile basla.
Komsularina saygili ol
Ey ogul!
Komsulanna saygili ol. Komsu kadinlarinin büyüklerini ana, orta yaslilarini kardes, küçüklerim kizin say, onlara o gözle bak ki, iyi hareket etmis olasin.
Teravih namazini kil
Ey ogul!
Teravih namazini kilmakta çok büyük sevap vardir. Hazret-i Ali teravih namazinin sevabini ayri ayri saydiktan sonra son gece için söyle demistir:
\"Ramazan\'in son gecesinde teravih kildiktan sonra Ars-i Âlânin altindan bir melek söyle seslenir: \'Her gece teravihi kilan mü\'minler Cehennemden kurtulup Cennete ve Allah\'in nur cemaline nail olurlar.\"
Orucunu güzelce tut
Ey ogul!
Ramazan orucunu güzelce tut. Her kim Ramazan orucunu güzelce tutarsa Hak Teâlâ onu bin yil oruç tutmus gibi sevap verir. Cehennemle arasi yerle gök arasi kadar uzak olur.
Nafile oruç tut
Ey ogul!
Diger aylarda da oruç tutmak büyük ibadettir. Her ayin Pazartesi, Persembe günlerinde oruç tutana Cenab-i Hak yedi yüz yillik sevap ihsan eder.
Idarecilerin yanina isin olunca gir
Ey ogul!
Is basinda bulunan zevatin yanina zarurî bir isin olmadikça gitme, tekellüfsüz yanlarina girme, izin alarak edep ve terbiye ile gir. Söyleyeceklerini senden büyügünden ve akli erenlerden sor. Meramini yavasça ve güzelce anlat. Onlara da hürmet göster.
Emniyet mensuplarina iyi davran
Ey ogul!
Emniyet mensuplariyla görüsmen gerekirse kibirli davranma. Tatli, gülerek ve edebe riayet ederek konus. Bir isleri düser de yanina gelirlerse ikram et, hürmetlerini kazan. Onlardan çirkin ve fena muamele görmeye sebebiyet verme.
Yaslilara saygili ol
Ey ogul!
Orta yasli kimselerle görüstügün zaman onlara hürmet et, sözlerini kesme, edebinle otur, bir ihtiyaçlari olursa bitir. Onlara olan ihtiyacini güleryüz ve tatli dille söyle. Inat etme, kavga yapma, kendini sevdir.
Delikanlilarla sakalasma
Ey ogul!
Delikanlilarla sakalasma. Agir ve sert konusma. Suallerine cevap ver. Adlariyla çagirma. \"Kardesim, evladim, oglum\" diye seslen. Hürmetlerini kazan. Hürmet insanin kendi elindedir. Hürmet edersen hürmet bulursun.
Halkla laübali olma
Ey ogul!
Halkin çogu cahildir. Edep, erkân ve hürmeti tam olarak bilemezler. Islerine karisma, lâtife etme, laubali, senli-benli olma. Çok samimi olup hürmetini ellerine verme, cehaletleriyle gönlünü yikarlar.
Dostunu ziyarete gitmeden önce haber ver
Ey ogul!
Bir dostunu ziyarete gitmek istedigin zaman bunu önce bildir. Habersiz gitme. Kapiya varinca da tekellüfsüz içeri girme. Kapiyi çal, kapi açilip \"buyurun\" denilmesini bekle. Oturdugun vakit dört bir yanina bakinma. Yemek gelirse, ev sahibinden önce sofraya el uzatma. Çabuk çabuk agzim sapirdatarak yeme. Ziyarette çok oturup usandirma. Çok konusma. Ev sahibinin hanimina dikkatle bakma. Kalkip gidecegin zaman gülerek vedalas.
Mahalle aralarinda dolasma
Ey ogul!
Zaruri bir isin olmadikça mahalle aralarinda dolasip durma. Evinin pencerelerinden disari bakma. Küçük çocuklarla oynama.
Yabanci kadinlara bakma
Ey ogul!
Kimsenin hanimiyla sakalasma.
Bir kadini görünce iki kere bakma. Ilk bakisin günah sayilmaz, ikinci bakista günah yazilir.
Hz. Ali \"Ömrümde bir kadina sehvet gözüyle bir kere dahi bakmadim\" buyurmustur.
Bir kadina sehvetle bakmak göz zinasidir. Böyle birsey vaki olursa derhal istigfar edersen affolunursun. Olur olmaz yerlerde dolasma. Bir kaza ve iftiraya ugramayasin. Er olan böyle töhmet altinda kalacak yerde dolasmaz.
Yaslilarin yaninda edepli ol
Ey ogul!
Yasli kimselerle beraber bulunursan yanlarinda hürmetle ayakta dur. Oturursan diz çöküp edeple otur. Yasi ve bilgisi itibariyle senden büyük zatlarin tarafina geçme. Eger sana birsey sorarlarsa bildigini söyle, bilgiçlik taslamak için bilmedigini söyleme; belki onlarin akli senden fazladir da yanlisini fark ederler ve mahcup olursun.
Iki kisinin arasina oturma
Ey ogul!
Iki kisi konusurken aralarina girme. Sana birsey söyledikleri zaman dinlemezlik yapip etrafina bakinip durma.
Yaninda aksiran olursa, ona \"Yerhamükellah\"de.
Yasli kimselerin yanindan ayrilacagin zaman selâm verdikten sonra ayril. Yolda giderken senden büyügün önünde yürüme. Ancak sen ondan âlim isen yürümeye hakkin vardir.
Hâkimin huzuruna davaci olarak çikma
Ey ogul!
Hâkim huzuruna davaci suretiyle gitmemeye çalis. Bir hadis-i serifte, \"Dâvasindan vazgeçen davaciya Allah Taâla Cennette bir kösk verir ve derecesini yükseltir\" buyurulmustur.
Sayet gidersen hizli konusma. Yavas yavas konus. Acele edersen derdini anlatamazsin, sonra da zarar görürsün.
Hasmina agir konusma, hakaret etme.
Sözünü bilerek söyle ki, belaya çarpilmayasin.